Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΥ ΜΑΣ ΠΟΙΗΤΗ, ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟΥ, ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ:
http://yannisritsos.gr/

Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2010

Στον Βαγγέλη που Έφυγε νωρίς...

Κι εσύ να λείπεις

Το ποιήμα αυτό του Γιάννη Ρίτσου το έστειλε ο αδελφικός μου φίλος
Σπύρος Γκάρος από την Νυρεμβέργη στην μνήμη του λατρευτού μου γιού Βαγγέλη
Τον ευχαριστώ πάρα πολύ
Ντένης Κονταρίνης


Σκέψου η ζωή να τραβάει το δρόμο της,
και συ να λείπεις,
να 'ρχονται οι Άνοιξες με πολλά
διάπλατα παράθυρα,
και συ να λείπεις,
να 'ρχονται τα κορίτσια στα παγκάκια
του κήπου με χρωματιστά φορέματα,
και συ να λείπεις,
οι νέοι να κολυμπάνε το μεσημέρι,
και συ να λείπεις,
Ένα ανθισμένο δέντρο
να σκύβει στο νερό,
πολλές σημαίες ν' ανεμίζουν
στα μπαλκόνια,
και συ να λείπεις,
Κι ύστερα ένα κλειδί να στρίβει
η κάμαρα να 'ναι σκοτεινή,
δυο στόματα να φιλιούνται στον ίσκιο,
και συ να λείπεις,
Σκέψου δυο χέρια να σφίγγονται,
και σένα να σου λείπουν τα χέρια,
δυο κορμιά να παίρνονται,
και συ να κοιμάσαι κάτου απ' το χώμα,
και τα κουμπιά του σακακιού σου
ν' αντέχουν πιότερα από σένα
κάτου απ' το χώμα,
κι η σφαίρα σφηνωμένη
στην καρδιά σου να μη λιώνει
Όταν η καρδιά σου,
που τόσο αγάπησε τον κόσμο
θα 'χει λιώσει.
Να λείπεις – δεν είναι τίποτα να λείπεις.
Αν έχεις λείψει για ότι πρέπει,
θα 'σαι για πάντα μέσα σ' όλα εκείνα
που γι' αυτά έχεις λείψει,
θα 'σαι για πάντα μέσα
σ' όλο το κόσμο...

Κυριακή 20 Ιουνίου 2010

Ψηφιακό αρχείο "Γιάννης Ρίτσος": Ψηφιακή παρακαταθήκη για το έτος Ρίτσου

Το ψηφιακό αρχείο "Γιάννης Ρίτσος" δημιουργήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) στο πλαίσιο του "Έτους Ρίτσου 2009" όπως ανακηρύχθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού για τον εορτασμό των εκατό χρόνων από τη γέννηση του ποιητή. Περιλαμβάνει στοιχεία βιογραφίας του ποιητή, ανθολογημένα αποσπάσματα του έργου του, συναγωγή κριτικών μελετών, συγκέντρωση βιβλιογραφικών στοιχείων που αφορούν τον βίο και το έργο του Γιάννη Ρίτσου (1990 – 2009), ποικίλο πολυμεσικό υλικό (φωτογραφικά, ηχητικά και άλλα ντοκουμέντα).

Όπως αναφέρεται στον κόμβο του ΕΚΕΒΙ "είναι η πρώτη φορά που δημιουργείται για κάποιον συγγραφέα ένα τόσο πλήρες αρχείο, προϊόν μακρόχρονης μελέτης και έρευνας τόσο της επιμελήτριας του ιστότοπου (της φιλολόγου Αγγέλας Γιώτη) όσο και όλης της ομάδας των μελετητών και ερευνητών της οργανωτικής επιτροπής για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του εορτασμού του Έτους Ρίτσου 2009".
Έργο του Γιάννη Ρίτσου, Σάμος, 1971

Διαβάστε επίσης το επετειακό λεύκωμα με χρονολόγιο της ζωής του Γιάννη Ρίτσου, εργογραφία, βιβλιογραφία, άρθρα, μελέτες, κριτικές, μαρτυρίες, ανθολόγιο και πλούσιο φωτογραφικό υλικό (επιμέλεια: Χρύσα Προκοπάκη / Γιώργης Γιατρομανωλάκης / Νινέττα Μακρυνικόλα, με τη συνεργασία της Αγγελικής Κώττη στη συγγραφή του χρονολογίου).

Πέμπτη 11 Μαρτίου 2010

Βιογραφικό (ΕΚΕΒΙ)

Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών
Ρίτσος Γιάννης


Τόπος Γέννησης:Πελοπόννησος- Μονεμβασιά
Έτος Γέννησης:1909
Έτος Θανάτου:1990
Λογοτεχνικές Κατηγορίες:Ποίηση
Θέατρο - Σενάριο
Μετάφραση
Μελέτη

Βιογραφικό Σημείωμα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ (1909-1990)


Γεννήθηκε στη Μονεμβασιά την Πρωτομαγιά του 1909. Η οικογένειά του, μεγαλοκτηματίες της περιοχής, καταστράφηκε οικονομικά λίγα χρόνια αργότερα και, το χειρότερο, βυθίστηκε στο πένθος. Το 1921 πεθαίνει φυματικός ο μεγάλος γιος, δόκιμος αξιωματικός του ναυτικού, καθώς και η μητέρα, το λατρεμένο πρόσωπο του ποιητή, από την ίδια αρρώστια. Το «νεκρό σπίτι» έμελλε να σφραγίσει τη ζωή και το έργο του. Τα πρώτα του ποιήματα δημοσιεύονται στη "Διάπλαση των παίδων" το 1924, με το ψευδώνυμο «Ιδανικό όραμα». Το 1925 εγκαθίσταται στην Αθήνα, όπου εργάζεται για λίγο ως δακτυλογράφος και αντιγραφέας συμβολαίων. Το επόμενο έτος προσβάλλεται κι αυτός από φυματίωση. Η ζωή του για πολλά χρόνια θα μοιράζεται ανάμεσα σε φθισιατρεία και σε διάφορες δουλειές με εξευτελιστικούς όρους (ηθοποιός, χορευτής, διορθωτής και επιμελητής κειμένων). Στο σανατόριο "Σωτηρία" όπου νοσηλεύεται (1927-30) μυείται στον μαρξισμό από μέλη του ΚΚΕ. Το «ιδανικό όραμα» ανακαλύπτει το κοινωνικό όραμα.

1934-36: Χρησιμοποιώντας τον παραδοσιακό στίχο, στις συλλογές «Τρακτέρ» (1934), «Πυραμίδες» (1935), εκφράζει τους νέους προσανατολισμούς του, επιχειρώντας μια ρήξη που αποδεικνύεται, όμως, αρκετά επώδυνη.
Τον Μάιο του 1936 η αιματηρή καταστολή της διαδήλωσης των απεργών καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη τού εμπνέει τον «Επιτάφιο», μοιρολόι της μάνας μπροστά στο σώμα του σκοτωμένου γιου της, που μετατρέπεται σε κοινωνική διαμαρτυρία. Αντίτυπα του "Επιτάφιου" ρίχτηκαν στην πυρά από τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου, μαζί με άλλα βιβλία, σε ειδική "τελετή" στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.

1937-43: Είναι η περίοδος της λυρικής έκρηξης. Το 1937, συγκλονισμένος από την ψυχική ασθένεια της αδελφής του Λούλας, που οδηγείται στο Δαφνί, γράφει «Το τραγούδι της αδελφής μου» (στο ίδιο ίδρυμα βρίσκεται ο πατέρας του από το 1932). Είναι το ποίημα που θα του εξασφαλίσει το «χρίσμα» από τον ηλικιωμένο Παλαμά: «Παραμερίζουμε, Ποιητή, για να περάσεις».
Η «Εαρινή συμφωνία» (1938) έρχεται να επουλώσει πληγές: ψυχική ανάταση μπροστά στο θαύμα του πρωτοφανέρωτου έρωτα. Στο «Εμβατήριο του ωκεανού» (1940) το όνειρο του μεγάλου ταξιδιού τρέφεται με μνήμες του μονεμβασιώτικου βράχου.
Την έντονη μουσικότητα διαδέχεται ένας υπόγειος ρυθμός στην «Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής» (1943) και στη «Δοκιμασία» (1943), όπου κάνουν την εμφάνισή τους σταδιακά συμβολικές αναφορές στη ζοφερή κατοχική πραγματικότητα.

1944-53: Σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής ο ποιητής είναι καθηλωμένος στο κρεβάτι από σοβαρή υποτροπή της αρρώστιας. Συμμετέχει στο καλλιτεχνικό τμήμα του ΕΑΜ. Πολλά από τα γραπτά του, μεταξύ των οποίων και ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα, καταστράφηκαν στα Δεκεμβριανά. Στον Εμφύλιο, εξορίζεται στη Λήμνο (1948), στη Μακρόνησο (1949), στον Αϊ-Στράτη (1950). Απελευθερώνεται το 1952.
Από την «Τελευταία π. Α. εκατονταετία» (1942), που γράφεται παράλληλα με τη «Δοκιμασία», αρχίζει μια καινούργια περίοδος, η οποία καλύπτει όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια. Πρόκειται σχεδόν αποκλειστικά για ποιήματα του αγώνα και της εξορίας, τα οποία, αν και διαφέρουν μορφολογικά μεταξύ τους, τα συνδέουν η θεματική συνάφεια και η νωπή ιστορική εμπειρία.
Η κοινότητα του πόνου θα εκφραστεί με τη μορφή του χορικού («Τρία χορικά», 1944-47). Την εποποιία της Αντίστασης ζωντανεύουν τα δίδυμα έργα «Ρωμιοσύνη» και «Η Κυρά των Αμπελιών» (1945-47). Στον «Πέτρινο χρόνο» (1949), ο λόγος απογυμνώνεται, γίνεται κραυγή που ανεβαίνει από την κόλαση της Μακρονήσου. Συμπύκνωση, εξομολογητικότητα στα απέριττα «Ημερολόγια εξορίας». Παράλληλα, ένα ποίημα ποταμός (5.500 στίχοι), «Οι γειτονιές του κόσμου» (1949-51), «χρονικό» της δεκαετίας 1940-50. Με πολλά ενδιάμεσα στάδια, ο κύκλος κλείνει με την «Ανυπόταχτη πολιτεία» (1952-53), συνειδητοποίηση του βάθους της ήττας της αριστεράς με την επιστροφή στη μουδιασμένη και «εκσυγχρονιζόμενη» Αθήνα. Προσπάθεια επανένταξης και εσωτερικός αγώνας για την ανάκτηση των χαμένων ελπίδων.

1954-67: Το 1954 ο Ρίτσος παντρεύεται τη γιατρό Γαρυφαλιά (Φαλίτσα) Γεωργιάδη. Τα χρόνια που ακολουθούν είναι ανάπαυλα ειρήνης και γαλήνης στο σπιτικό περιβάλλον. Τη γέννηση της κόρης του Έρης ακολουθεί χαρίζει το ευφρόσυνο «Πρωινό άστρο» (1955). Η εποχή αυτή θα φέρει καινούργια καρποφορία. Εσωτερικές διεργασίες και αντικειμενικές συνθήκες αποδεσμεύουν πολύτιμη ύλη που θα οδηγήσει το έργο του στην αιχμή της σύγχρονης ποίησης. Είναι η περίοδος των υψηλών συλλήψεων και των ευρηματικών μορφικών τρόπων της «Τέταρτης διάστασης» (1972), που εγκαινιάζεται με την κλασική στην οικονομία της και την υποβλητική της γοητεία «Σονάτα του σεληνόφωτος» (1956, Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης).
Στα πολύστιχα αυτά ποιήματα –δραματικοί μονόλογοι τα περισσότερα–, ο Ρίτσος με διαφορετικά προσωπεία, σύγχρονα ή μυθολογικά, θα επιχειρήσει καταβυθίσεις στο σκοτεινό πηγάδι της ψυχής και του υποσυνείδητου, θα μιλήσει για τη μοναξιά, την ερωτική στέρηση, το γήρασμα του σώματος και των πραγμάτων («Σονάτα...», «Το νεκρό σπίτι», 1959• «Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού», 1960), θα αναδείξει την αξία της απλής ζωής όπου συντελείται το θαύμα, αποενοχοποιώντας τον αντιήρωα («Ισμήνη», 1972), θα ανατάμει τις συνειδησιακές συγκρούσεις του ατόμου-φορέα της κοινωνικής πράξης («Ορέστης», 1966• «Φιλοκτήτης», 1965). Επίσης, θα επιχειρήσει μια δυναμική ανακατάκτηση του χρόνου μέσα από την ατομική και ιστορική μνήμη («Όταν έρχεται ο Ξένος», 1958).
Παράλληλα με τις συνθέσεις της «Τέταρτης διάστασης», καλλιεργεί συστηματικά το ολιγόστιχο ποίημα, που δείχνει να συμπυκνώνει τους πληθωρικούς μονολόγους. Λιτό, συχνά αινιγματικό, καταγράφει χαμηλόφωνα τις ελάχιστες χειρονομίες, τους ψυχικούς κραδασμούς, καθηλώνει το φευγαλέο καθαγιάζοντας την καθημερινότητα. Ο ποιητής διαλέγεται με τον κόσμο των πραγμάτων (έπιπλα, σκεύη, εργαλεία της δουλειάς), αυτών των «απλών, απτών, αδιανόητων και κατευναστικών αντικειμένων, αυτών των μικρών συσσωρευτών της χρήσιμης ανθρώπινης ενέργειας», καθώς λέει ο ίδιος σχολιάζοντας τις «Μαρτυρίες» (1963, 1966).

1967-72: Αμέσως μετά το πραξικόπημα του 1967, ο Ρίτσος οδηγείται πάλι στην εξορία (Γυάρος, Λέρος) και, στη συνέχεια, τίθεται σε κατ’ οίκον περιορισμό στη Σάμο έως το τέλος του 1970. Παράλληλα, αντιμετωπίζει το φάσμα του θανάτου (νοσηλεύεται στον "Άγιο Σάββα" φρουρούμενος). Από την άλλη, η διάσπαση του ΚΚΕ και η επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία κάθε άλλο παρά θα τονώσουν το ηθικό του. Και όμως, η ζοφερή επταετία θα είναι η πιο παραγωγική του περίοδος. Το πλήθος των βραβείων και των τιμητικών διακρίσεων στο εξωτερικό, όπως και οι μεταφράσεις ποιημάτων του σε διάφορες γλώσσες μαρτυρούν την ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση του έργου του.
Η τριπλή συλλογή «Πέτρες, Επαναλήψεις, Κιγκλίδωμα» (1968-69) εκδόθηκε δίγλωσση στη Γαλλία: καταγγελία του καθεστώτος, έκφραση πικρίας, αλλά και αίσθημα «απορφανισμού», απόρροια της κρίσης στις σοσιαλιστικές χώρες. Χωρίς να λείπει η αντιστασιακή δόνηση, όπως στο χορικό «Ο Αφανισμός της Μήλος» (1974), ή στα «Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» (1973), το κύριο σώμα των ποιημάτων αυτών διαποτίζεται από αίσθηση ματαιότητας και θανάτου. Σε συλλογές όπως «Ο τοίχος μέσα στον καθρέφτη» (1974), «Διάδρομος και Σκάλα» (1973), «Γραφή τυφλού» (1979) εισβάλλει ο κόσμος του «ημερινού και νυχτερινού εφιάλτη». Ένας κόσμος σακατεμένος, παραμορφωμένος, παρανοϊκός.
Αλλά και σε μονολόγους της «Τέταρτης διάστασης» (1972), όπως ο «Αγαμέμνων», η «Χρυσόθεμις», «Η Ελένη», «Η επιστροφή της Ιφιγένειας», το κέντρο βάρους μετατοπίζεται στο υπαρξιακό πεδίο. Είναι η ώρα των απολογισμών: ο Τρωικός Πόλεμος, η θυσία της Ιφιγένειας, η καθαρτήρια μητροκτονία θέτουν τώρα το τραγικό αναπάντητο ερώτημα: Προς τι;
Και όμως, κατά την περίοδο της δικτατορίας θα ακουστούν συνθέσεις εξόδου που προοιωνίζονται μια καρποφόρα δημιουργία, ενδεικτική της εγρήγορσης, της θεληματικότητας και του πάθους του ακατάβλητου ποιητή.

1972-83: Η "Γκραγκάντα" (1972) και το "Κωδωνοστάσιο" (1974) ευαγγελίζονται τον αντιδικτατορικό ξεσηκωμό (Πολυτεχνείο), αλλά και εγκαινιάζουν νέους εκφραστικούς τρόπους. Μετα-υπερρεαλιστική, εξπρεσιονιστική γραφή, αμάλγαμα λόγιας και λαϊκής γλώσσας. Ένας κόσμος ρευστός, όπου άνθρωποι, ζώα, πράγματα συνδιαλέγονται απειθάρχητα: «...Και τα λόγια διασταυρούμενα, ανταποκρίσεις, απομακρύνσεις, παρεξηγήσεις, τυχαίες συνέχειες –το πιότερο μονόλογοι– λόγια ασυνάρτητα, ασήμαντα, ερευνητικά, αναπάντητα, απαραίτητα...», σχολιάζει ο ίδιος. Ένα αλλόκοτο σύμπαν μυρμηγκιάζει στην αστείρευτη φαντασία του ποιητή. Ίσως αυτό να σημαίνει ο τίτλος «Γίγνεσθαι» (συγκεντρωτικός τόμος που εκδόθηκε το 1988), σε σχέση μ’ ένα προηγούμενο «είναι». Τα «Επινίκια», επίσης συγκεντρωτικός τόμος που περικλείει ποιητικές συνθέσεις από το 1977 έως το 1983, ανακαλούν επικές μνήμες που προβάλλονται στο μέλλον. Ενορατικές συλλήψεις του υπερώριμου Ρίτσου, ο οποίος επενδύει, με όλη την ποιητική σκευή του και τον παράφορο λυρισμό του, άλλη μια φορά στο ιστορικό στοίχημα.
Προέκταση της ποίησής του η πεζή εννεαλογία «Εικονοστάσιο Ανώνυμων Αγίων» (1983-86), σύντηξη ατομικών και κοινωνικών βιωμάτων, αλλά και ερωτικών φαντασιώσεων.

Ο Γιάννης Ρίτσος πέθανε στις 11 Νοεμβρίου 1990, αφήνοντας πενήντα (!) ανέκδοτες συλλογές ποιημάτων.
Οι συλλογές που εκδόθηκαν αμέσως μετά το θάνατό του με τον τίτλο «Αργά, πολύ αργά μέσα στη νύχτα» (1991) είναι η ύστατη χειρονομία του. Απογοητευμένος από τη διάψευση των προσδοκιών του, κοιτάζει κατάματα το θάνατο μεταγγίζοντας και τις τελευταίες στιγμές του στο λόγο. «Γεύση βαθιά του τέλους προηγείται του ποιήματος. Αρχή».


Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Γιάννη Ρίτσου βλ. Βελουδής Γ., «Ρίτσος Γιάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9α. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Κώττη Αγγελική, «Χρονολόγιο Γιάννη Ρίτσου», Νέα Εστία130, Χριστούγεννα 1991, αρ.1547, σ.4-9, Πετρόπουλος Θοδωρής, «Χρονολόγιο Γιάννη Ρίτσου», Διαβάζω205, 21/12/1988, σ.34-46, Κώττη Αγγελική, Γιάννης Ρίτσος • Ένα σχεδίασμα βιογραφίας, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1997 και Παππάς Γιάννης Η., «Χρονολόγιο Γιάννη Ρίτσου», Ελί - τροχος4-5, Χειμώνας 1994-1995, σ.15-31.


Ενδεικτική Βιβλιογραφία

1

• Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο. Αθήνα, Κέδρος, 1981. (επιμέλεια Αικατερίνη Μακρυνικόλα. Γράφουν οι: Αλεξανδρόπουλος Μήτσος, Αλεξίου Έλλη, Ανδρόνικος Μανόλης, Βασιλικός Βασίλης, Βαφόπουλος Γ.Θ., Βελουδής Γιώργος, Βόρνινγκ Αγγελική, Βρεττάκος Νικηφόρος, Γιατρομανωλάκης Γιώργης, Γκάμπε Ντόρα, Γκιλλιέν Νικολά, Γκραμόν Ντομινίκ, Δεκαβάλλες Αντώνης, Δεσποτόπουλος Κώστας, Δούκα Μάρω, Ρεμόν Ζαν, Ζαμπελεάνου Εουτζέν, Θασίτης Πάνος, Θεοδωράκης Μίκης, Ιλίνσκαγια Σόνια, Οζντεμίρ Ίντζε, Κακλαμανάκη Ρούλα, Κασιαν Νίνα, Κήλυ Έντμουντ, Κοκόλης Ξ.Α., Λακαριέρ Ζακ, Λεμαίρ Ζεράρ - Ζωρζ, Λήβι Πήτερ, Μακρυνικόλα Αικατερίνη, Μαρωνίτης Δ.Ν., Ματεφ Πάβελ, Μερακλής Μ.Γ., Μέρτσαντ Πωλ, Μιλλιέξ - Γκρίτση Τατιάνα, Μιλλιέξ Ροζέ, Μοσκώφ Κωστής, Μπανους Μαρία, Μπελέτσκι Αντρέι, Μπόγκζα Τζεο, Μποζίλωφ Μποζινταρ, Μποσκέ Αλαίν, Μυρσιάδης Κώστας, Νεσίν Αζίζ, Ντιντιέρ-Καστίγιο Μιγκέλ, Οικονόμου Ζήσης, Παπ Αρπαντ, Παπαγεωργίου Κώστας, Πέρι Μάσσιμο, Πολεβοϊ Μπορίς, Πολίτης Λίνος, Πρεβελάκης Παντελής, Προκοπάκη Χρύσα, Ρότολο Βιντσέντσο, Σάββας Μηνάς, Σαββίδης Γ.Π., Σαμαράκης Αντώνης, Σάμπο Καλμάν, Σαντζίλιο Κρεσέντσιο, Σαντζίλιο Τίνο, Σερένι Βιτόριο, Σιώτης Ντίνος, Σκιαδάς Αριστόξενος Δ., Σοκολιούκ Βικτόρ, Στυλιανός Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας, Ταμπάρ Πιερ, Τοπούζης Κώστας, Τρυς Ρενέ, Τσαρούχης Γιάννης, Τσερνισοβα Τατιάνα, Φραγκόπουλος Θ.Δ., Φράιερ Κίμων)
• Βελουδής Γιώργος, Γιάννης Ρίτσος: Προβλήματα μελέτης του έργου του. Αθήνα, Κέδρος, 1983.
• Βελουδής Γιώργος, Προσεγγίσεις στο έργο του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1984.
• Βελουδής Γιώργος, «Ρίτσος Γιάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9α. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
• Γιάννης Ρίτσος · Μελέτες για το έργο του · Γράφουν: Αραγκόν · Αλεξανδρόπουλος Μ. · Αναγνωστάκη Ν. · Ιλίνσκαγια Σ. · Μπανούς Μ. · Μπηαν Π. · Σπανος Β. Ουϊλ. · Θασίτης Π. · Κακλαμανάκη Ρ. · Κουλουφάκος Κ. · Λειβαδίτης Τ. Αθήνα, Διογένης, 1975.
• Γκίνης Σπύρος Α., Για τον Γιάννη Ρίτσο. Αθήνα, Ιστορική Έρευνα, 1974.
• Γκιβάλου-Κατσίκη Άντα, «Ο μύθος και η πραγματικότητα στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου (μερικές επισημάνσεις)», Νέα Εποχή206, 1-2/1991, σ.8-20.
• Διαλησμάς Στέφανος, Εισαγωγή στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1981.
• Κακλαμανάκη Ρούλα, «Απόσταγμα αισθητικής λειτουργίας» (κριτική για το Ρόπτρο), Διαβάζω13, 9/1978, σ.60-61.
• Κεντρώτης Γιώργος, «Η Ελένη ή Το τρίτο ρόδο · Μια συγκριτική και ερμηνευτική προσέγγιση του ποιήματος του Γιάννη Ρίτσου Η Ελένη», Πόρφυρας81-82 (Κέρκυρα), 4-9/1996, σ.577-594.
• Λαμπρινού Χρύσα, Για την Τριλογία του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, 1964 (ανάτυπο από την Επιθεώρηση Τέχνης110, 2/1964, σ.159-172).
• Μακρυνικόλα Αικατερίνη (επιμέλεια), Ο Αραγκόν για το Ρίτσο. Αθήνα, Κέδρος, 1983.
• Μακρυνικόλα Αικατερίνη, Βιβλιογραφία Γιάννη Ρίτσου · 1924-1989. Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας · Ιδρυτής Σχολή Μωραϊτη, 1993.
• Μαρωνίτης Δ.Ν., «Προβλήματα ποιητικής οικονομίας στο έργο του Γιάννη Ρίτσου», Η λέξη8, 10/1981.
• Μαστροδημήτρης Π.Δ., Εγκώμιο στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1987.
• Μπήαν Πήτερ, Αντίθεση και σύνθεση στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου · μετάφραση Γιάννης Κρητικός · επιμέλεια Αικατερίνη Μακρυνικόλα. Αθήνα, Κέδρος, 1980.
• Παπαντωνάκης Γ.Δ., Εισαγωγή στην παιδική ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Οδυσσέας, 1996.
• Παράσχος Κλέων, «Γιάννη Ρίτσου: Τρακτέρ», Νέα Εστία16, ετ.Η΄, 15/10/1934, αρ.188, σ.955-956.
• Πιερά Ζεράρ, Η μακριά πορεία ενός ποιητή · μετ. Ελένη Γαρίδη. Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Πρεβελάκης Παντελής, Ο ποιητής Γιάννης Ρϊτσος · Συνολική θεώρηση του έργου του. Αθήνα, Κέδρος, 1981.
• Προκοπάκη Χρύσα, Η πορεία προς τη Γκραγκάντα · ή οι περιπέτειες του οράματος. Αθήνα, Κέδρος, 1981.
• Ρίτσου-Γλέζου Λούλα, Τα παιδικά χρόνια του αδελφού μου Γιάννη Ρίτσου · Καταγραφή αφήγησης και επιμέλεια Μιχάλης Δημητρίου. Αθήνα, Κέδρος, 1981.
• Σάββας Μηνάς, «Ο Ευριπίδης επαυξημένος μέσα από τη Φαίδρα του Γιάννη Ρίτσου», Πόρφυρας79, (Κέρκυρα), 10-12/1996, σ.36-42.
• Σαντζίλιο Κρεσέντσιο, Μύθος και ποίηση στον Ρίτσο · μετ. Θόδωρος Ιωαννίδης. Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Τοπούζης Κώστας, Γιάννης Ρίτσος · Πρώτες σημειώσεις στο έργο του. Αθήνα, Κέδρος, 1979.
Αφιερώματα περιοδικών
• Αντί3, 19/7/1975, αρ.23.
• Αιολικά γράμματα6, 3-6-/1976, αρ.32-33.
• The Falcon , Άνοιξη 1978.
• Δρόμοι της ειρήνης, VII-IIX/1979.
• Θεατρικά Τετράδια1, 1/1980, αρ.2.
• Η λέξη7, 9/1981.
• Διαβάζω205, 21/12/1988.
• Νέα Εστία130, Χριστούγεννα 1991, αρ.1547.
• Ελί-τροχος4-5, Χειμώνας 1994-1995.
1. Για εξαντλητική βιβλιογραφία και εργογραφία του Γιάννη Ρίτσου ως το 1989 βλ. Μακρυνικόλα Αικατερίνη, Βιβλιογραφία Γιάννη Ρίτσου · 1924-1989. Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας · Ιδρυτής Σχολή Μωραϊτη, 1993.


Εργογραφία


(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις) 1
Ι.Ποίηση
• Τρακτέρ. Αθήνα, Γκοβόστης, 1934.
• Πυραμίδες . Αθήνα, Γκοβόστης, 1935.
• Επιτάφιος. Αθήνα, εκδ. Ριζοσπάστη, 1936.
• Το τραγούδι της αδελφής μου . Αθήνα, Γκοβόστης, 1937.
• Εαρινή συμφωνία . Αθήνα, Γκοβόστης, 1938.
• Το εμβατήριο του Ωκεανού . Αθήνα, Γκοβόστης, 1940.
• Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής. Αθήνα, Γκοβόστης, 1943.
• Δοκιμασία. Αθήνα, Γκοβόστης, 1943 (οριστική μορφή το 1961 στον τόμο Ποιήματα Α’).
• Ο σύντροφός μας · Νίκος Ζαχαριάδης. Αθήνα, Γκοβόστης, 1945.
• Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο. Βουκουρέστι, εκδοτικό Νέα Ελλάδα, 1952.
• Αγρύπνια . Αθήνα, Η Πυξίδα, 1954.
• Πρωινό Άστρο · Μικρή Εγκυκλοπαίδεια υποκοριστικών για την κορούλα μου. Αθήνα, 1955.
• Η σονάτα του σεληνόφωτος . Αθήνα, Κέδρος, 1956.
• Χρονικό . Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Αποχαιρετισμός · Οι τελευταίες ώρες του Γρηγόρη Αυξεντίου μες στη φλεγόμενη σπηλιά . Αθήνα, Κέδρος, 1957.
• Μακρονησιώτικα [=Πέτρινος χρόνος] (Μακρόνησος, Αύγουστος - Σεπτέμβρης 1949). Βουκουρέστι, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1957.
• Οι γειτονιές του κόσμου . Βουκουρέστι, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1957.
• Υδρία · Ελεγεία για μια σύντομη άνοιξη . Αθήνα, 1957.
• Χειμερινή διαύγεια . Αθήνα, Κέδρος, 1957.
• Όταν έρχεται ο Ξένος (1958). Αθήνα, Κέδρος, 1958.
• Ανυπόταχτη Πολιτεία . Βουκουρέστι, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1958.
• Η αρχιτεκτονική των δέντρων. Βουκουρέστι, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1958.
• Οι γερόντισσες και η θάλασσα · Χορικό. Αθήνα, Δίφρος, 1959.
• Το παράθυρο . Αθήνα, Κέδρος, 1960.
• Η γέφυρα . Αθήνα, Κέδρος, 1960.
• Ο Μαύρος Άγιος . Αθήνα, Κέδρος, 1961.
• Το νεκρό σπίτι . Αθήνα, Κέδρος, 1962.
• Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού . Αθήνα, Κέδρος, 1962.
• Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες · Πέντε ξυλογραφίες της Ζιζής Μακρή. Αθήνα, εκδ. Επιθεώρησης Τέχνης, 1963.
• 12 ποιήματα για τον Καβάφη . Αθήνα, Κέδρος, 1963.
• Μαρτυρίες · Σειρά πρώτη . Αθήνα, Κέδρος, 1963.
• Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού. Αθήνα, Κέδρος, 1964.
• Φιλοκτήτης . Αθήνα, Κέδρος, 1965.
• Ρωμιοσύνη. Αθήνα, Θεμέλιο, 1966.
• Μαρτυρίες · Σειρά δεύτερη. Αθήνα, Κέδρος, 1966.
• Ορέστης. Αθήνα, Κέδρος, 1966.
• Όστραβα. Αθήνα, Κέδρος, 1967.
• Pierres Repetitions Barreaux - Πέτρες, Επαναλήψεις, Κιγκλίδωμα. Gallimard, Paris, 1971. (πρώτη ελληνική έκδοση - Αθήνα, Κέδρος, 1972)
• Η Ελένη (1970). Αθήνα, Κέδρος, 1972.
• Χειρονομίες . Αθήνα, Κέδρος, 1972.
• Τέταρτη διάσταση . Αθήνα, Κέδρος, 1972.
• Η επιστροφή της Ιφιγένειας . Αθήνα, Κέδρος, 1972.
• Χρυσόθεμις . Αθήνα, Κέδρος, 1972.
• Ισμήνη . Αθήνα, Κέδρος, 1972.
• Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας. Αθήνα, Κέδρος, 1973.
• Διάδρομος και σκάλα. Αθήνα, Κέδρος, 1973.
• Γκραγκάντα . Αθήνα, Κέδρος, 1973.
• Ο αφανισμός της Μήλος . Αθήνα, Κέδρος, 1974.
• Σεπτήρια και δαφνηφόρια · Ένας ποιητής ένα ποίημα · Γιάννης Ρίτσος. Αθήνα, Αστερίας, 1973.
• Καπνισμένο τσουκάλι . Αθήνα, Κέδρος, 1974.
• Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο . Αθήνα, Κέδρος, 1974.
• Κωδωνοστάσιο . Αθήνα, Κέδρος, 1974.
• Ο τοίχος μέσα στον καθρέφτη. Αθήνα, Κέδρος, 1974.
• Χάρτινα. Αθήνα, Κέδρος, 1974.
• Η Κυρά των Αμπελιών . Αθήνα, Κέδρος, 1975.
• Η τελευταία προ Ανθρώπου εκατονταετία . Αθήνα, Κέδρος, 1975.
• Τα Επικαιρικά. Αθήνα, Κέδρος, 1975.
• Το υστερόγραφο της δόξας · Άρης Βελουχιώτης . Αθήνα, Κέδρος, 1975.
• Ημερολόγια εξορίας · 1948-1950. Αθήνα, Κέδρος, 1975.
• Μαντατοφόρες. Αθήνα, Κέδρος, 1975.
• Θυρωρείο. Αθήνα, Κέδρος, 1976.
• Το μακρινό . Αθήνα, Κέδρος, 1977.
• Γίγνεσθαι · Προμετωπίδα Γιάννη Τσαρούχη. Αθήνα, Κέδρος, 1977.
• Το ρόπτρο . Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Τα παιδιά της ΚΝΕ. Αθήνα, εκδ. Οδηγητή, 1977.
• Λοιπόν ; Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Βολιδοσκόπος . Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Η Πύλη . Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Τροχονόμος . Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Τοιχοκολλητής . Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Μονεμβασιώτισσες . Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Το σώμα και το αίμα. Αθήνα, Κέδρος,1978.
• Το τερατώδες αριστούργημα . Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Φαίδρα . Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Μια πυγολαμπίδα φωτίζει τη νύχτα · Σχέδια Τζένη Δρόσου. Αθήνα, Κέδρος, 1978.
• Γραφή τυφλού. Αθήνα, Κέδρος, 1979.
• Μονόχορδα . Αθήνα, Κέδρος, 1980.
• Πάροδος. Αθήνα, Κέδρος, 1980.
• Διαφάνεια. Αθήνα, Κέδρος, 1980.
• Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού · Σχέδια Τζένη Δρόσου. Αθήνα, Κέδρος, 1981.
• Τα Ερωτικά . Αθήνα, Κέδρος, 1981.
• Συντροφικά τραγούδια . Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1981.
• Ιταλικό τρίπτυχο. Αθήνα, Κέδρος, 1982.
• Υπόκωφα . Αθήνα, Κέδρος, 1982.
• Μονοβασιά . Αθήνα, Κέδρος, 1982.
• Αριόστος ο Προσεχτικός αφηγείται στιγμές του βίου του και του ύπνου του (1942-1971). Αθήνα, Κέδρος, 1982.
• Το χορικό των σφουγγαράδων . Αθήνα, Κέδρος, 1983.
• Τειρεσίας . Αθήνα, Κέδρος, 1983.
• Τι παράξενα πράματα · Μυθιστόρημα (;) . Αθήνα, Κέδρος, 1983.
• Με το σκούντημα του αγκώνα. Αθήνα, Κέδρος, 1984.
• Ταναγραίες . Αθήνα, Κέδρος, 1984.
• Ίσως να’ναι κι έτσι . Αθήνα, Κέδρος, 1985.
• Επινίκια. Αθήνα, Κέδρος, 1984.
• Ο γέροντας με τους χαρταϊτούς . Αθήνα, Κέδρος, 1985.
• Όχι μονάχα για σένα . Αθήνα, Κέδρος, 1985.
• Σφραγισμένα μ’ ένα χαμόγελο . Αθήνα, Κέδρος, 1986.
• Λιγοστεύουν οι ερωτήσεις 1-9. Αθήνα, Κέδρος, 1986.
• Ο Αριόστος αρνείται να γίνει Άγιος · Πεζογράφημα. Αθήνα, Κέδρος, 1986.
• Ανταποκρίσεις . Αθήνα, Κέδρος, 1987.
• 3 x 111 Τρίστιχα . Αθήνα, Κέδρος, 1987.
ΙΙ. Μελέτες
• Μελετήματα· Μαγιακόβσκη - Χικμέτ - Έρενμπουργκ - Ελυάρ - “Μαρτυρίες” - “Θυρωρείο”. Αθήνα, Κέδρος, 1974.
ΙΙΙ.Θέατρο
• Πέρα απ’ τον ίσκιο των κυπαρισσιών · Επικό δράμα σε τρεις πράξεις - 27 εικόνες. Βουκουρέστι, Πολιτικές και Λογοτεχνικές εκδόσεις, 1958.
• Μια γυναίκα πλάι στη θάλασσα · Δράμα σε τρεις πράξεις. Βουκουρέστι, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1959.
ΙV. Μεταφράσεις
• Ναζίμ Χικμέτ · Ποιήματα · Μεταφραστής Πέτρος Βελιώτης [= Γιάννης Ρίτσος]. Αθήνα, Σύγχρονα βιβλία, 1953.
• Αλέξη Τολστόη · (διασκευή) · Η γκρινιάρα κατσίκα και άλλα ρωσικά λαϊκά παραμύθια · Μετάφραση από τα ρωσικά: Α. Σαραντόπουλου · Διασκευή στα ελληνικά: Πέτρου Βελιώτη [=Γιάννη Ρίτσου]. Αθήνα, Κέδρος, 1956.
• Αλεξάνδρου Μπλοκ · Οι δώδεκα · απόδοση Γιάννη Ρίτσου · Σχέδια και επιμέλεια Τ. Καλμούχου. Αθήνα, Κέδρος, 1957.
• Ανθολογία ρουμανικής ποίησης · Πρόλογος και απόδοση Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1961.
• Αττίλα Γιόζεφ · Ποιήματα · Μετάφραση Νικηφόρου Βρεττάκου, Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1963.
• Βλαντιμίρ Μαγιακόβσκη · Ποιήματα · Πρόλογος και απόδοση Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1964.
• Ντόρα Γκάμπε · Εγώ, η μητέρα μου κι ο κόσμος · Μετάφραση Γιάννη Ρίτσου · Εικόνες Φώτη Φιλιακου. Αθήνα, Κέδρος, 1965.
• Ναζίμ Χικμέτ · Ποιήματα · Πρόλογος και απόδοση Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1966.
• Ηλία Έρενμπουργκ · Το δέντρο · Πρόλογος και απόδοση Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Κέδρος, 1966.
• Νικολας Γκιλλιέν · Ο μεγάλος ζωολογικός κήπος · απόδοση Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα, Θεμέλιο, 1966.
• Σεργκέη Γιεσενιν · Ποιήματα · Απόδοση Γιάννη Ρίτσου · Βασισμένη στην κατά λέξη μετάφραση της Κατίνας Ζορμπαλά. Αθήνα, Κέδρος, 1981.
• Φερεϋντούν Φαριάντ · Όνειρα με χαρταετούς και περιστέρια · Απόδοση Γιάννης Ρίτσος. Αθήνα, Κέδρος, 1988.
V. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Ποιήματα 1930-1960· Τόμος Α΄. Αθήνα, Κέδρος, 1961.
• Ποιήματα 1930-1960· Τόμος Β΄. Αθήνα, Κέδρος, 1961.
• Ποιήματα 1930-1960 · Τόμος Γ΄. Αθήνα, Κέδρος, 1964.
• Ποιήματα 1938-1971 · Τόμος Δ΄. Αθήνα, Κέδρος, 1975.
• ΠοιήματαΙΒ΄. Αθήνα, Κέδρος, 1997.
• Γλυκειά μου Λούλα· επιμέλεια Δέσποινα Γλέζου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1997 (αλληλογραφία του Γιάννη Ρίτσου με την αδελφή του).

1. Για εξαντλητική βιβλιογραφία και του Γιάννη Ρίτσου ως το 1989 βλ. Μακρυνικόλα Αικατερίνη, Βιβλιογραφία Γιάννη Ρίτσου · 1924-1989. Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας · Ιδρυτής Σχολή Μωραϊτη, 1993.


Επιπλέον Πληροφορίες

Χειρόγραφα του λογοτέχνη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.)



Νέα αναζήτηση Print

Κυριακή 7 Μαρτίου 2010

Εφημερίδα της εφηβείας

Τι να πρωτοκλέψει κανείς;
Βγάζουν μάτι, κι όμως μου ξέφυγε!
Άκου εφημερίδα της εφηβείας!
Αμ! Άμα είναι έτσι δημιουργική η εφηβεία, της βγάζω το καπέλο!

Εκεί θα βρείτε και την συνέντευξη της κόρης του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, της Έρης!

Ο Μανώλης Γλέζος διαβάζει Ρίτσο

Στο Μανόλη Γλέζο...

«σ΄αυτό το δρόμο δεν υπάρχουν λιποτάχτες….»

[21.03.2009, Μουσείο Μπενάκη, παγκόσμια ημέρα ποίησης]


video video


«… Η ρίζα μένει.

Ο καμένος σταυρός πετάει φύλλα

Πολύς ουρανός, πολλή καρδιά, δε λείπει τίποτα.

Γιατί οι γιορτές μας δεν τέλειωσαν , αδέλφια μου. Οι πιο καλές γιορτές μας αρχίζουν πάντοτε αύριο.

Άντε , λοιπόν, ετοίμασε για όλα την καρδιά σου.

Σ΄αυτόν το δρόμο δεν υπάρχουν λιποτάχτες. Σ΄αυτόν το δρόμο δεν πεθαίνει κανένας…»

(Γιάννη Ρίτσου, Ανυπότακτη Πολιτεία , απόσπ.)


Εσείς δείτε εκεί, γίνεται ένας πολύ καλός διάλογος!

Τετάρτη 17 Φεβρουαρίου 2010

Από Χρυσόμυγα

Δευτέρα, 15 Φεβρουαρίου 2010

Γιάννης Ρίτσος, Ρωμιοσύνη

Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,
αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ' τα ξένα βήματα,
αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο,
αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο.


Στη Ρωμιοσύνη, όπως αποκαλύπτει ο τίτλος, ο ποιητής υμνεί τη δύναμη του Ρωμιού, του Έλληνα, σε όλη την Οικουμένη. Ο Ρίτσος γίνεται καθολικός και παγκόσμιος ποιητής.

"Τέσσερις στίχοι, νοηματικά αυτόνομοι. Τέσσερα υποκείμενα ("δέντρα", "πέτρες", "πρόσωπα", "καρδιές"). Κοινό ρήμα, "δε βολεύονται", που πάει να πει ότι τα τέσσερα υποκείμενα έχουν κοινά αισθήματα, κοινή αντίδραση, άρα είναι ομοειδή. Δέντρα-πέτρες-πρόσωπα-καρδιές έχουν την ίδια συμπεριφορά, σαν μέλη της ίδιας κοινότητας. Δεν ισχύει καμιά διάκριση μεταξύ φυσικού και ανθρώπινου. Η κοινή στάση κι η κοινή απαίτηση έχει ως αντικείμενο το ακέραιο: Όλο τον ουρανό, όλο τον τόπο, μόνο τον ήλιο, μόνο το δίκιο. Άνθρωποι και φύση σε μια πλήρη αλληλεγγυότητα συμπεριφέρονται ως αυτοδίκαιοι κάτοχοι όλων των αξιών. Η φύση προσφέρει στον άνθρωπο ένα όραμα πληρότητας. Δεν επιδέχεται "εκπτώσεις", δεν ανέχεται κανέναν ακρωτηριασμό, δεν μπορεί να συμβιώσει με το λειψό και το μισερό, συνεπώς απορρίπτει κάθε μορφή υποδούλωσης (τα "ξένα βήματα" υποδηλώνουν τον κατακτητή). Η φύση λοιπόν διακρίνεται από ένα ορισμένο ήθος και εμπνέει ένα ανάλογο ανθρώπινο ήθος. Μεταγράφει στο πεδίο των ανθρώπινων αξιών τη δεσπόζουσα φυσική κατηγορία της πληρότητας σε ένστικτο ανεξαρτησίας".

(από την εισήγηση του Ερατοσθένη Γ. Καψωμένου με θέμα "Παράδοση και πρωτοπορία στην ποίηση και την ποιητική του Γιάννη Ρίτσου", που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Διεθνούς Συνεδρίου "Ο Ποιητής και Πολίτης Γιάννης Ρίτσος").


Eτούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή,
σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια,
σφίγγει στο φως τις ορφανές ελιές του και τ' αμπέλια του,
σφίγγει τα δόντια. Δεν υπάρχει νερό. Mονάχα φως.

O δρόμος χάνεται στο φως κι ο ίσκιος της μάντρας είναι σίδερο.

Mαρμάρωσαν τα δέντρα, τα ποτάμια κ' οι φωνές μες στον ασβέστη του ήλιου.
H ρίζα σκοντάφτει στο μάρμαρο. Tα σκονισμένα σκοίνα.

Tο μουλάρι κι ο βράχος. Λαχανιάζουν. Δεν υπάρχει νερό.
Όλοι διψάνε. Xρόνια τώρα. Όλοι μασάνε μια μπουκιά
ουρανό
πάνου απ' την πίκρα τους.

Tα μάτια τους είναι κόκκινα απ' την αγρύπνια,

μια βαθιά χαρακιά σφηνωμένη ανάμεσα στα φρύδια τους
σαν ένα κυπαρίσσι ανάμεσα σε δυο βουνά το λιόγερμα.

Tο χέρι τους είναι κολλημένο στο ντουφέκι

το ντουφέκι είναι συνέχεια του χεριού τους

το χέρι τους είναι συνέχεια της ψυχής τους -
έχουν στα χείλια τους απάνου το θυμό

κι έχουνε τον καημό βαθιά βαθιά στα μάτια τους
σαν ένα αστέρι σε μια γούβα αλάτι.

Όταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο

όταν χαμογελάνε, ένα μικρό χελιδόνι φεύγει μεσ` απ` τα άγρια γένια τους

όταν κοιμούνται, δώδεκα άστρα πέφτουν απ' τις άδειες τσέπες τους όταν σκοτώνονται, η ζωή τραβάει την ανηφόρα με σημαίες και με ταμπούρλα.

Ακολουθούν τα χαρακτηριστικά του τοπίου: "Ετούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή". "Τα δέντρα, οι πέτρες, ο ήλιος, ο ουρανός, το χρώμα, το τοπίο που σφίγγει τις ορφανές ελιές, είναι ένας χώρος οικείος και φωτεινός, που μέσα στη φωτεινότητά του προβαίνει σαν ένας χώρος πολιορκημένος από στεριά και θάλασσα. Κι όμως, την ίδια στιγμή της έσχατης δοκιμασίας, αυτή η πολιορκία, αυτή η πίκρα και ο θάνατος, αναιρούνται και από τη φθορά αναπηδά αβίαστα η ανακαινιζόμενη ζωή, ένα θαύμα εξακοντισμένο στόν ορίζοντα".

("Νέα Εστία" - Γιάννης Ρίτσος - Χριστούγεννα 1991)

Tόσα χρόνια όλοι πεινάνε, όλοι διψάνε, όλοι σκοτώνονται
πολιορκημένοι από στεριά και θάλασσα
,
έφαγε η κάψα τα χωράφια τους κ' η αρμύρα πότισε τα σπίτια τους
ο αγέρας έριξε τις πόρτες τους και τις λίγες πασχαλιές της πλατείας
από τις τρύπες του πανωφοριού τους μπαινοβγαίνει ο θάνατος

η γλώσσα τους είναι στυφή σαν το κυπαρισσόμηλο
πέθαναν τα σκυλιά τους τυλιγμένα στον ίσκιο τους

η βροχή χτυπάει στα κόκκαλά τους.

Πάνου στα καραούλια πετρωμένοι καπνίζουν τη σβουνιά και τη νύχτα
βιγλίζοντας το μανιασμένο πέλαγο όπου βούλιαξε το σπασμένο κατάρτι του φεγγαριού.
Tο ψωμί σώθηκε, τα βόλια σώθηκαν, γεμίζουν τώρα τα κανόνια τους μόνο με την καρδιά τους.

Tόσα χρόνια πολιορκημένοι από στεριά και θάλασσα

όλοι πεινάνε, όλοι σκοτώνονται και κανένας δεν πέθανε -
πάνου στα καραούλια λάμπουνε τα μάτια τους,
μια μεγάλη σημαία, μια μεγάλη φωτιά κατακόκκινη

και κάθε αυγή χιλιάδες περιστέρια φεύγουν απ' τα χέρια τους

για τις τέσσερις πόρτες του ορίζοντα.


"Ο ποιητής με την υπέροχη ποιητική σύλληψη αποκαλύπτει τη δύναμη της θέλησης και την αξία του αγώνα για ελευθερία. Το ποίημα αυτό θα μπορούσε να συνεξεταστεί με τους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Σολωμού. Το ποίημα οδηγείται στην κορύφωση μέσα από έντονο λυρισμό, από υπέροχες εικόνες, ιδέες, αξίες και λεκτικές επιλογές με κατακλείδα στην τελευταία στροφή την ασύλληπτη δύναμη των αγωνιστών, που αναδεικνύεται με τη λογική αντίφαση, που, παρά τις στερήσεις και τους θανάτους, φέρνουν το νέο μήνυμα της ζωής, με τη λάμψη των ματιών τους. Ο ποιητής προφητεύει το μέλλον ως παρόν με την επικράτηση της Ελευθερίας και Δικαιοσύνης, π.χ. «πάνου στα καραούλια λάμπουνε τα μάτια τους/ μια μεγάλη σημαία, μια μεγάλη φωτιά κατακόκκινη/ και κάθε αυγή χιλιάδες περιστέρια φεύγουν απ΄τα χέρια τους/ για τις τέσσερις πόρτες του ορίζοντα.». Οι στίχοι αυτοί με τη σημειωτική του «κατακόκκινου» (πολιτικό στίγμα) ως οικουμενικού συμβόλου, της σημαίας, της φωτιάς και των περιστεριών, που φέρνουν το αισιόδοξο μήνυμα σε όλο τον πλανήτη, ηχούν ως θούριος, τύπου Ρήγα Φεραίου και πιστοποιούν τη θέληση των αγωνιστών για επιτυχία του αγώνα τους μέσα από μια ξεχωριστή εικονοποιϊα και πολυσημική χρήση των λέξεων".

(Χριστίνα Αργυροπούλου, "Ο Σχολικός Ρίτσος και συνομιλία του έργου του με την ιστορία και τα κοινωνικά δρώμενα".).

Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου 2010

Από Αρισμαρί

Πέμπτη, 04 Φεβρουαρίου 2010

Ο Σχολικός Ρίτσος και συνομιλία του έργου του με την ιστορία και τα κοινωνικά δρώμενα


Στο ηλεκτρονικό λογοτεχνικό περιοδικό Διαπολιτισμός δημοσιεύτηκε ομιλία της κας Χριστίνας Αργυροπούλου, Επίτιμης Συμβούλου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και Αντιπροέδρου της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων με θέμα: "Ο Σχολικός Ρίτσος και συνομιλία του έργου του με την ιστορία και τα κοινωνικά δρώμενα".
Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στην Πάτρα στις 31 Ιανουαρίου 2010 στην εκδήλωση της κοπής της πίτας του Συνδέσμου Φιλολόγων Πατρών.

Αναφερόμενη στο σχολικό Γιάννη Ρίτσο η κα Αργυροπούλου υποστηρίζει: "Το έργο του Γιάννη Ρίτσου μπορούμε να το μελετήσουμε από πολλές οπτικές, π.χ. αισθητικές, θεωρία της λογοτεχνίας, συνομιλία της ποίησής του με την ιστορία, με την κοινωνική επανάσταση, με την αρχαιότητα, με την ελληνικότητα ως τοπίο, ως ήθη, έθιμα και ως αξίες που εγγράφονται στο έργο του κ.ά. Σχετικά με την ανθολογημένη ποίηση του Ρίτσου, που ανθολογείται και στις τρεις τάξεις του γυμνασίου, στη Β΄ λυκείου και με ολόκληρο έργο τη Σονάτα του Σεληνόφωτος στη Θεωρητική Κατεύθυνση μπορούμε να το μελετήσουμε με εναλλακτικές διδακτικές πρακτικές ως εξής:
  1. Μελέτη της ανθολογημένης ποίησης του Γιάννη Ρίτσου με ένταξη του μέρους στο όλον (Ρωμιοσύνη, Ο τόπος μας, Ανυπόταχτη πολιτεία, Αυτόπτης μάρτυρας).
  2. Μελέτη στον άξονα: Συνομιλία λογοτεχνίας και ιστορίας.
  3. Μελέτη σε ομάδες με συνεξέταση και άλλων δημιουργών στον άξονα: Βιώματα από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σε έργα ποιητικά και πεζά: Γιάννης Ρίτσος Ρωμιοσύνη, Οδυσσέας Ελύτης «Στα χτήματα βαδίσαμε όλη μέρα…», «Τα πάθη, άσμα η΄», Το Άξιον εστί , Άγγελος Τερζάκης Απρίλης και Γιάννης Μπεράτης Το πλατύ ποτάμι".
Προτείνει εναλλακτικές διδακτικές πρακτικές βασισμένες στο τρίπτυχο "ανάγνωση-απόλαυση-κατανόηση που στοχεύουν στην:
  • ουσιαστική επικοινωνία του μαθητή με το λογοτεχνικό κείμενο σε μορφή και περιεχόμενο,
  • καλλιέργεια δεξιοτήτων (αναγνωστικές, γλωσσικές, αισθητικές, κοινωνικές),
  • προετοιμασία του μαθητή για τη δική του κριτική ανάγνωση κ.ά.
Οι διδακτικές προτάσεις τονίζει ότι είναι ενδεικτικές και μπορούν να προσαρμοστούν στις συνθήκες της κάθε τάξης.

Οι εναλλακτικοί τρόποι διδασκαλίας, η αξιοποίηση επιλεγμένου εποπτικού υλικού και της τεχνολογίας (λογισμικά, διαδίκτυο κ.ά) μπορούν να φέρουν κοντά στη λογοτεχνία τους μαθητές, οι οποίοι θα βγουν κερδισμένοι, καθώς θα διευρύνουν τις εμπειρίες τους, θα επικοινωνήσουν με την καλλιεργημένη λογοτεχνική γλώσσα και θα ενισχυθούν γλωσσικά, θα κατανοήσουν την οργάνωση των κειμένων και θα ασκηθούν στην αποκωδικοποίησή τους.

Τετάρτη 20 Ιανουαρίου 2010

Από φεις μπουκ

"ΟΡΕΣΤΗΣ" 20 Χρόνια μετά - 1989 - 2009 - ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΜΟΝΟΛΟΓΩΝ

Διοργανωτής:
Είδος:
Δίκτυο:
Παγκόσμιες
Έναρξη:
Τετάρτη, 28 Οκτωβρίου 2009 στις 10:30 μ.μ.
Λήξη:
Σάββατο, 31 Οκτωβρίου 2009 στις 12:50 μ.μ.
Τοποθεσία:
θέατρο « ΕΝΑΣΤΡΟΝ » Κρατήσεις θέσεων τηλ : 210.72 49 638
Οδός:
Μπουμπουλίνας και Δεληγιάννη 19 -ΑΘΗΝΑ
Πόλη:
Athens, Greece

Περιγραφή

Επαναλαμβάνεται για μία μόνο παράσταση
Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2010 ώρα 22:30
στο θέατρο « ΕΝΑΣΤΡΟΝ » Κρατήσεις θέσεων τηλ : 210.72 49 638 .

"ΟΡΕΣΤΗΣ" του Γιάννη Ρίτσου
από το "Θέατρο 22 Μαΐου"

Σκηνοθεσία / ερμηνεία : Νίκος Αϊβαλής
Εικαστική επιμέλεια : Γιάννης Μιγάδης
Μουσική : Μιχάλης Ανδρονίκου
Φωνητικά : Σίσσυ Κασσάνδρα
Καπέλα Κλυταιμνήστρας : Κατερίνα Καρούσου

Στο πλαίσιο του "Φεστιβάλ Γιάννη Ρίτσου", που είναι αφιερωμένο στον Μίνω Βολανάκη και διοργανώνει το "Θέατρο Συν Κάτι" στο Θέατρο "ΕΝΑΣΤΡΟΝ",
ο ηθοποιός και ραδιοφωνικός παραγωγός Νίκος Αϊβαλής παρουσιάζει
σε πέντε παραστάσεις, το σπαρακτικό κείμενο / μονόλογο του ποιητή.

Μόνο για 5 παραστάσεις

ΕΝΑΡΞΗ
Τετάρτη : 28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 22:30
Παρασκευή : 30 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 22:30 και 24:00 Μεταμεσονύκτια
Σάββατο : 31 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 18:30 και 24:00 Μεταμεσονύκτια
Θέατρο "ΕΝΑΣΤΡΟΝ", οδός Δεληγιάννη 15 & Μπουμπουλίνας - Εξάρχεια.
Τηλ/νο: 210 -82 52 311




Ο Ορέστης του Γιάννη Ρίτσου κι εγώ...

1982 - Η σχέση μας ξεκίνησε όταν πρωτοέπαιξα τον Ορέστη βουβό, στη Χρυσόθεμη του ποιητή, με την εξαιρετική Νίκη Τριανταφυλλίδη, σε σκηνοθεσία του Λευτέρη Χαρωνίτη και τηλεσκηνοθεσία του Στέλιου Ράλλη. (Θέατρο της Δευτέρας - ΕΤ1).

1989 - Είχα τη μεγάλη τύχη να συναντήσω απο κοντά τον ποιητή και απλόχερα να μου εμπιστευτεί το μονόλογό του.

Την ίδια χρονιά ίδρυσα το "Θέατρο 22 Μαΐου" και ανέβασα το έργο στην "Αίθουσα ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ" του ATHENAEUM, στην οδό Αμερικής, σε σκηνοθεσία δική μου και μουσική του Στάμου Σέμση.

1994 - Ανέβασα για δεύτερη φορά τον Ορέστη μου στην "Αίθουσα Τέχνης Κρεωνίδης" με την ίδια μουσική, αυτή τη φορά όμως με τη σκηνογραφία του Γιάννη Μιγάδη και τις γλυπτικές κατασκευές του Παντελή Χανδρή.

2009 - Μάιος. Συμμετείχα στο αφιέρωμα: "Ο θεατρικός Ρίτσος - 100 χρόνια από τη γέννησή του", σε σκηνοθετική επιμέλεια του Γιώργου Γεωγλερή και παρουσίαση του Γιώργου Κιμούλη (Μουσείο Μπενάκη - οδός Πειραιώς). Εκεί βρέθηκα πρώτη φορά επί σκηνής με το συνάδελφο και φίλο Κων/νο Κωνσταντόπουλο, ο οποίος στη συνέχεια με προσκάλεσε να λάβω μέρος με τον δικό μου Ορέστη στο "Φεστιβάλ Ρίτσου", αφιερωμένο στη μνήμη του Δασκάλου μας Μίνου Βολανάκη, στο Θέατρο ΕΝΑΣΤΡΟΝ.

Ομολογώ πως δυσκολεύτηκα στο να αποδεχθώ την τιμητική αυτή πρόσκληση. Θεωρούσα πως είχα βάλει ακόμη μια τελεία στη σχέση μου με τον Ορέστη. Φαίνεται όμως πως οι τελείες αυτές έγιναν αποσιωπητικά από μόνες τους...

Το ότι δέχθηκαν ο εκλεκτός ζωγράφος και σκηνογράφος Γιάννης Μιγάδης να αναλάβει εκ νέου τη σκηνογραφία και ο εμπνευσμένος συνθέτης Μιχάλης Ανδρονίκου τη μαγική μουσική της καινούργιας παράστασης, με έκαναν να το αποφασίσω.

1982 - 2009
Ιδού ! Ένας Ορέστης γνώριμος και ...ώριμος.
Δεν σκοπεύω σε μιαν αναβίωση της παλιάς μου παράστασης του μονολόγου ενός ατόμου μέσα στην άγρια δίνη της ιστορίας, που ενυπάρχει μέσα μου όλα αυτά τα χρόνια.
Νιώθω περισσότερο σα να ανεβαίνω ξανά, με την ίδια λαχτάρα, το δύσβατο αλλά και πανέμορφο βουνό που ο ποιητής βάφτισε Ορέστη, προσπαθώντας όμως να χαράξω ένα καινούργιο μονοπάτι, μιας και το παλιό το κάλυψαν πια οι θάμνοι, οι πέτρες και το χιόνι του χρόνου.

Νίκος Αϊβαλής

Τρίτη 5 Ιανουαρίου 2010